برخاستن

Inherited from Middle Persian [Term?] (/⁠abarāxistan⁠/, “rise up”).^[1] By surface analysis, برـ (bar-) +‎ خاستن (xāstan / xâstan, “rise”).

• Homophone: برخواستن (barxwāstan / barxvâstan)

برخاستن • (barxāstan / barxâstan) (present stem برخیز (barxīz / barxiz), Tajik spelling бархостан)

1. (literary or dialectal) to stand, to get up (to rise to one's feet)

   Synonym: بر پای خاستن (bar pāy xāstan / bar pây xâstan)

   • c. 1260, Saʿdī, “Ghazal 401”, in دیوان سعدی [The Divān of Saʿdī]‎^[1]:

     گفتی به غمم بنشین یا از سر جان برخیز
     فرمان برمت جانا بنشینم و برخیزم

     guftī bi ġam-am binišīn yā az sar-i jān barxēz
     farmān baram-at jān-ā binišīnam u barxēzam

     You said, "Sit down out of grief for me, or get up for the sake of your life [i.e. the beloved]!"
     I obey your command, my life [i.e. my love]! I shall sit down, I shall get up.

     (Classical Persian transliteration)

2. to rise, to rise up

   آب‌ها فرو می‌نشینند، موج‌ها برمی‌خیزند.

   âb-hâ foru mi-nešinand, mowj-hâ bar-mi-xizand.

   The waters subside, the waves rise up.

   او از فقر برخاست تا به یک تاجر موفق تبدیل شود.

   u az faqr barxâst tâ be yek tâjer-e movaffaq tabdil šavad.

   He rose from poverty to become a successful businessman.

3. to cease; to stop; to die down
   • 1258, Shaykh Muṣliḥ-ud-Dīn Saʿdī of Shiraz, translated by Wheeler M. Thackston, The Gulistan (Rose Garden) of Sa’di: Bilingual English and Persian Edition with Vocabulary, Bethesda, MD: Ibex Publishers, published 2008, →ISBN, page 15:

     نزاع برخاست که ده درویش در گلیمی بخسبند و دو پادشاه در اقلیمی نگنجند.

     nizā' barxāst ki dah darwēš dar gilīmē bixusband u du pādišāh dar iqlīmē na-gunjand.

     The quarrel ceased, for ten poor men can sleep in one rug but two kings cannot fit into one clime.

     (Classical Persian romanization)