hiulcus

Latin

Etymology

Uncertain, perhaps from an adjective *hiulus or a verb *hiulō + -cus, from hiō; compare petulcus.

Pronunciation

Adjective

hiulcus (feminine hiulca, neuter hiulcum, adverb hiulcē); first/second-declension adjective

  1. gaping, split, cleft, opened, open; cracked
    Synonyms: fissilis, scissus
    • c. 37 BCE – 30 BCE, Virgil, Georgics 2.346–353:
      Quod superest, quaecumque premes virgulta per agros,
      Sparge fimo pingui et multa memor occule terra,
      Aut lapidem bibulum aut squalentis infode conchas;
      Inter enim labentur aquae tenuisque subibit
      Halitus atque animos tollent sata; iamque reperti,
      Qui saxo super atque ingentis pondere testae
      Urgerent; hoc effusos munimen ad imbris,
      Hoc, ubi hiulca siti findit canis aestifer arva.
      • Translation by James B. Greenough
        For the rest, whate'er
        The sets thou plantest in thy fields, thereon
        Strew refuse rich, and with abundant earth
        Take heed to hide them, and dig in withal
        Rough shells or porous stone, for therebetween
        Will water trickle and fine vapour creep,
        And so the plants their drooping spirits raise.
        Aye, and there have been, who with weight of stone
        Or heavy potsherd press them from above;
        This serves for shield in pelting showers, and this
        When the hot dog-star chaps the fields [open] with drought.
  2. (poetic) cleaving, splitting, destroying
    • c. 45 CE – 96 CE, Statius, Thebaid 1.22–31:
      []
      Bella Iovis teque, o Latiae decus addite famae,
      Quem nova mature subeuntem exorsa parentis
      Aeternum sibi Roma cupit, licet artior omnis
      Limes agat stellas et te plaga lucida caeli,
      Pleiadum Boreaeque et hiulci fulminis expers,
      Sollicitet, licet ignipedum frenator equorum
      Ipse tuis alte radiantem crinibus arcum
      Imprimat aut magni cedat tibi Iuppiter aequa
      Parte poli, maneas hominum contentus habenis,
      Undarum terraeque potens, et sidera dones.
      (please add an English translation of this quotation)
  3. (figuratively, rhetoric) not well connected, forming a hiatus, disconnected
    • 55 BCE, Cicero, De Oratore 3.171:
      Conlocationis est componere et struere verba sic, ut neve asper eorum concursus neve hiulcus sit, sed quodam modo coagmentatus et levis; in quo lepide soceri mei persona lusit is, qui elegantissime id facere potuit, Lucilius: []
      (please add an English translation of this quotation)
    • c. 95 CE, Quintilian, Institutes of Oratory 9.4.36:
      Nam et coeuntes litterae, quae συναλιφαί dicuntur, etiam leviorem faciunt orationem, quam si omnia verba suo fine cludantur, et nonnunquam hiulca etiam decent faciuntque ampliora quaedam: ut pulchra oratione ista iacta te cum longae per se et velut opimae syllabae aliquid etiam medii temporis inter vocales, quasi intersistatur, adsumunt.
      (please add an English translation of this quotation)
  4. (figuratively, rare) eager, longing, desirous
    Synonyms: appetēns, avidus, cupiēns, cupidus
    Antonyms: incūriōsus, neglegēns
    • c. 195 BCE, Plautus, Trinummus 2.2:
      Nolo ego cum improbis te viris, gnate mi,
      neque in via, neque in foro necullum sermonem exsequi
      novi ego hoc saeculum moribus quibus siet:
      malus bonum malum esse volt, ut sit sui similis;
      turbant, miscent mores mali: rapax avarus invidus
      sacrum profanum, publicum privatum habent, hiulca gens.
      (please add an English translation of this quotation)

Declension

First/second-declension adjective.

singular plural
masculine feminine neuter masculine feminine neuter
nominative hiulcus hiulca hiulcum hiulcī hiulcae hiulca
genitive hiulcī hiulcae hiulcī hiulcōrum hiulcārum hiulcōrum
dative hiulcō hiulcae hiulcō hiulcīs
accusative hiulcum hiulcam hiulcum hiulcōs hiulcās hiulca
ablative hiulcō hiulcā hiulcō hiulcīs
vocative hiulce hiulca hiulcum hiulcī hiulcae hiulca

Derived terms

  • hiulcē
  • hiulcō

References

  • hiulcus”, in Charlton T. Lewis and Charles Short (1879), A Latin Dictionary, Oxford: Clarendon Press
  • hiulcus”, in Charlton T. Lewis (1891), An Elementary Latin Dictionary, New York: Harper & Brothers
  • hiulcus”, in Gaffiot, Félix (1934), Dictionnaire illustré latin-français, Hachette.