hiulcus
Latin
Etymology
Uncertain, perhaps from an adjective *hiulus or a verb *hiulō + -cus, from hiō; compare petulcus.
Pronunciation
- (Classical Latin) IPA(key): [hiˈʊɫ.kʊs]
- (modern Italianate Ecclesiastical) IPA(key): [iˈul.kus]
Adjective
hiulcus (feminine hiulca, neuter hiulcum, adverb hiulcē); first/second-declension adjective
- gaping, split, cleft, opened, open; cracked
- c. 37 BCE – 30 BCE, Virgil, Georgics 2.346–353:
- Quod superest, quaecumque premes virgulta per agros,
Sparge fimo pingui et multa memor occule terra,
Aut lapidem bibulum aut squalentis infode conchas;
Inter enim labentur aquae tenuisque subibit
Halitus atque animos tollent sata; iamque reperti,
Qui saxo super atque ingentis pondere testae
Urgerent; hoc effusos munimen ad imbris,
Hoc, ubi hiulca siti findit canis aestifer arva.- Translation by James B. Greenough
- For the rest, whate'er
The sets thou plantest in thy fields, thereon
Strew refuse rich, and with abundant earth
Take heed to hide them, and dig in withal
Rough shells or porous stone, for therebetween
Will water trickle and fine vapour creep,
And so the plants their drooping spirits raise.
Aye, and there have been, who with weight of stone
Or heavy potsherd press them from above;
This serves for shield in pelting showers, and this
When the hot dog-star chaps the fields [open] with drought.
- For the rest, whate'er
- Translation by James B. Greenough
- Quod superest, quaecumque premes virgulta per agros,
- (poetic) cleaving, splitting, destroying
- c. 45 CE – 96 CE, Statius, Thebaid 1.22–31:
- […]
Bella Iovis teque, o Latiae decus addite famae,
Quem nova mature subeuntem exorsa parentis
Aeternum sibi Roma cupit, licet artior omnis
Limes agat stellas et te plaga lucida caeli,
Pleiadum Boreaeque et hiulci fulminis expers,
Sollicitet, licet ignipedum frenator equorum
Ipse tuis alte radiantem crinibus arcum
Imprimat aut magni cedat tibi Iuppiter aequa
Parte poli, maneas hominum contentus habenis,
Undarum terraeque potens, et sidera dones.- (please add an English translation of this quotation)
- […]
- (figuratively, rhetoric) not well connected, forming a hiatus, disconnected
- 55 BCE, Cicero, De Oratore 3.171:
- Conlocationis est componere et struere verba sic, ut neve asper eorum concursus neve hiulcus sit, sed quodam modo coagmentatus et levis; in quo lepide soceri mei persona lusit is, qui elegantissime id facere potuit, Lucilius: […]
- (please add an English translation of this quotation)
- Conlocationis est componere et struere verba sic, ut neve asper eorum concursus neve hiulcus sit, sed quodam modo coagmentatus et levis; in quo lepide soceri mei persona lusit is, qui elegantissime id facere potuit, Lucilius: […]
- c. 95 CE, Quintilian, Institutes of Oratory 9.4.36:
- Nam et coeuntes litterae, quae συναλιφαί dicuntur, etiam leviorem faciunt orationem, quam si omnia verba suo fine cludantur, et nonnunquam hiulca etiam decent faciuntque ampliora quaedam: ut pulchra oratione ista iacta te cum longae per se et velut opimae syllabae aliquid etiam medii temporis inter vocales, quasi intersistatur, adsumunt.
- (please add an English translation of this quotation)
- Nam et coeuntes litterae, quae συναλιφαί dicuntur, etiam leviorem faciunt orationem, quam si omnia verba suo fine cludantur, et nonnunquam hiulca etiam decent faciuntque ampliora quaedam: ut pulchra oratione ista iacta te cum longae per se et velut opimae syllabae aliquid etiam medii temporis inter vocales, quasi intersistatur, adsumunt.
- (figuratively, rare) eager, longing, desirous
- c. 195 BCE, Plautus, Trinummus 2.2:
- Nolo ego cum improbis te viris, gnate mi,
neque in via, neque in foro necullum sermonem exsequi
novi ego hoc saeculum moribus quibus siet:
malus bonum malum esse volt, ut sit sui similis;
turbant, miscent mores mali: rapax avarus invidus
sacrum profanum, publicum privatum habent, hiulca gens.- (please add an English translation of this quotation)
- Nolo ego cum improbis te viris, gnate mi,
Declension
First/second-declension adjective.
| singular | plural | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| masculine | feminine | neuter | masculine | feminine | neuter | ||
| nominative | hiulcus | hiulca | hiulcum | hiulcī | hiulcae | hiulca | |
| genitive | hiulcī | hiulcae | hiulcī | hiulcōrum | hiulcārum | hiulcōrum | |
| dative | hiulcō | hiulcae | hiulcō | hiulcīs | |||
| accusative | hiulcum | hiulcam | hiulcum | hiulcōs | hiulcās | hiulca | |
| ablative | hiulcō | hiulcā | hiulcō | hiulcīs | |||
| vocative | hiulce | hiulca | hiulcum | hiulcī | hiulcae | hiulca | |
Derived terms
- hiulcē
- hiulcō
References
- “hiulcus”, in Charlton T. Lewis and Charles Short (1879), A Latin Dictionary, Oxford: Clarendon Press
- “hiulcus”, in Charlton T. Lewis (1891), An Elementary Latin Dictionary, New York: Harper & Brothers
- “hiulcus”, in Gaffiot, Félix (1934), Dictionnaire illustré latin-français, Hachette.