konać

Inherited from Proto-Slavic *konati. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /kɔnat͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /kɔnat͡ɕʲ/

konać impf

1. (attested in Lesser Poland, Pomerania, Kuyavia, Masovia, Silesia) to act; to do; to keep doing, to continue
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[1], Krakow, page gl. 15b:

     Nunc, sancte apostole dei, pro salute mea tua pya oracio intercedat, konay

     [Nunc, sancte apostole dei, pro salute mea tua pya oracio intercedat, konaj]

   • 1874-1891 [XV in.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[2], [3], [4]}, volume XXIV, Grochów, West Pomeranian Voivodeship, Kcynia, page 63:

     In opere dei continuare konacz

     [In opere dei continuare konać]

   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 228, page 86:

     Conay continua

     [Konaj continua]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 5:

     Gdzekoly klyanthi... do cirekwe... wnidze, thedi ma przestano oth bozey tham sluzsbi, alye iako s czyrekwye... vinydze, boza phala dostoynye szą konacz ma

     [Gdziekoli klęty... do cyrekwie... wnidzie, tedy ma przestano [być] ot bożej tam służby. Ale jako z cyrekwie... wynidzie, boża fała dostojnie się konać ma]

   • 1956 [XV med.], Jerzy Woronczak, editor, Teksty polskie w rękopisie nr 43 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu z połowy XV wieku‎^[5], Silesia, page 81v:

     Ille comprehendit in se triplices homines, scilicet incipientes, perficientes, *konayocze, et perfectos

     [Ille comprehendit in se triplices homines, scilicet incipientes, perficientes, *konające, et perfectos]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[6], [7], [8]}, volume XXV, Mysłowice, Krakow, page 276:

     Poczynali, conali, dokonali

     [Poczynali, konali, dokonali]

   • 1885-2024 [c. 1450], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[9], volume IV, page 580:

     Conayanczemu perseueranti

     [Konającemu perseueranti]

   • 1930 [c. 1455], “II Esdr”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[10], 8, 17:

     Wszitko, czsozkoly bødzesz chcecz s twø bracyø vdzalacz zlotem y srzebrem, konay wolnye podle przikazanya pana boga twego

     [Wszytko, csokoli będziesz chcieć z twą bracią udziałać złotem i srebrem, konaj wolnie podle przykazania Pana Boga Twego]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 137:

     Richlo konayczie exagitat

     [Rychło konajcie exagitat]

   • 1874-1891 [XV p. post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[11], [12], [13]}, volume XXV, page 174:

     Dicet illis, qui inceperint penitere, sed negligenter peragunt per materiam vlg. konayą

     [Dicet illis, qui inceperint penitere, sed negligenter peragunt per materiam vlg. konają]

   • 1890 [XV ex.], Bolesław Erzepki, editor, Szczątki dawnej polszczyzny‎^[14], Mogilno, page 181:

     Conayanczich in perficientibus

     [Konających in perficientibus]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[15], page 619:

     Iudaschu..., przez czalovanye popelnyasch mązoboystwo, opusczy znamyą myrv a konay, czosz poczal

     [Judaszu..., przez całowanie popełniasz mężobojstwo, opuści znamię miru a konaj, coś począł]

   1. (hapax legomenon) to spend a day
      • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[16], [17], [18]}, volume XXIV, page 362:

        Bada conacz expendam (diem)

        [Będę konać expendam (diem)]

2. to consider; to settle, to deal with
   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[19], 21, 5:

     Wszitka rzecz gich slovi syø kona

     [Wszytka rzecz jich słowy się kona]

   • 1930 [c. 1455], “II Esdr”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[20], 9, 17:

     Vibral sobye Ezdras kaplan møze ksyøszøta wyelyka... y ssadzily syø spolu..., chczøcz pogednacz tey rzeczi, y konano o møzoch, gysz myely zoni czudzego rodu

     [Wybrał sobie Ezdraz kapłan męże książęta wielika... i sadzili się społu..., chcąc pojednać tej rzeczy, i konano o mężoch, jiż mieli żony cudzego rodu]

   • 1884 [c. 1455-1460], “Die Magdeburger Urtheile. Ein Deutschen Rechtes in polnischer Sprache aus der Mitte des XV Jahrhunderts”, in Aleksander Brückner, editor, Archiv für slavische Philologie, volume VII, page 567:

     Acz goracze rzeczy, czo szye 55 poczna wothowych dnyach nye mayą szandzony bycz w zawyeszonych dnyach, tego nye konayą z[w]awyeszonych dny

     [Acz gorące rzeczy, co się 55 poczną w wojtowych dniach nie mają sądzony być w zawieszonych dniach, tego nie konają z[w]awieszonych dni]

3. (attested in Masovia, law) to act in court as a party to a lawsuit, to conduct a case in court
   • 1876-1929 [XV in.], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[21], volume XXVII, page 266:

     Konacz prawem agere

     [Konać prawem agere]

   • 1868 [1449], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[22], volume XI (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 344:

     Dominus Wylam... exfideiussit illum hominem,... qui se intromisit al. yal se de bobus, quod debet super ipsum attemptare al. konacz sabbato prox[imo] venturo. Si non conaret, Wylam succumbet XX marcas capitaneo

     [Dominus Wylam... exfideiussit illum hominem,... qui se intromisit al. yal se de bobus, quod debet super ipsum attemptare al. konać sabbato prox[imo] venturo. Si non conaret, Wylam succumbet XX marcas capitaneo]

   • 1875 [c. 1455-1460], Zygmunt Celichowski, editor, Słowniczek łacińsko- polski wyrazów prawa magdeburskiego z wieku XV. Przedruk homograficzny z kodeksu kórnickiego‎^[23], page 1:

     Conacz agere

     [Konać agere]

   • [c. 1455-1460], Rękopiśmienne ekscerpty, page 71:

     Konacz contestare

     [Konać contestare]

   • 1868 [1473], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[24], volume XVII (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 87:

     Hriczko se submisit capitaneo actionem principalem... agere al. konacz ad duas septimanas

     [Hryćko se submisit capitaneo actionem principalem... agere al. konać ad duas septimanas]

   • 1922 [1447], “Sądownictwo w sprawach kmiecych a ustalanie się stanów na Mazowszu pod koniec wieków średnich”, in Kazimierz Tymieniecki, editor, Prace Komisji Hisorycznej, volume 3, Masovia, page 135:

     Nicolaus... egit super et contra Stanislaum... dicens, quia tu cittans meos duos kmethones... et super eos non wlt ius adfinire al. prawa conacz, et Stanislaus... dixit...: Circa istius nolo ius super eos... adfinire al. conacz na nye prawa, quia me *intrudistis in ius Chulmiense... et ego in isto iure nolo agere super eos, sed in terrestri iure

     [Nicolaus... egit super et contra Stanislaum... dicens, quia tu cittans meos duos kmethones... et super eos non wlt ius adfinire al. prawa konać, et Stanislaus... dixit...: Circa istius nolo ius super eos... adfinire al. konać na nie prawa, quia me *intrudistis in ius Chulmiense... et ego in isto iure nolo agere super eos, sed in terrestri iure]

4. (attested in Masovia) to strive for, to attempt to get
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 37:

     Franciszek kona y szvka, abi mogl rosypacz ten targ

     [Franciszek kona i szuka, aby mogł rozsypać ten targ]

   • 1885-2024 [c. 1450], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[25], volume IV, page 571:

     Nititur vszylvye y cona

     [Nititur usiłuje i kona]

   • 1875 [c. 1455-1460], Zygmunt Celichowski, editor, Słowniczek łacińsko- polski wyrazów prawa magdeburskiego z wieku XV. Przedruk homograficzny z kodeksu kórnickiego‎^[26], page 8:

     Cona nititur

     [Kona nititur]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume I, page 137:

     Conaymy satagite

     [Konajmy satagite]

5. (hapax legomenon) to die
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 123:

     Conam, vmrą consumor

     [Konam, umrę consumor]

6. (reflexive with się, hapax legomenon) to end, to finish

   Synonym: kończyć się

   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[27], 34, 5:

     Poydze... z Elemona asz do potoka... a wyelikyego morza s brzegyem kona syø

     [Pojdzie... z Elemona aż do potoka... a wielikiego morza z brzegiem kona się]

7. (hapax legomenon) to demonstrate, to prove
   • 1884 [c. 1455-1460], “Die Magdeburger Urtheile. Ein Deutschen Rechtes in polnischer Sprache aus der Mitte des XV Jahrhunderts”, in Aleksander Brückner, editor, Archiv für slavische Philologie, volume VII, page 557:

     Dzeczą... mowy, ysz ma latha..., a opyekadlnyk mowy, ysz to dzyeczą lath nye ma, ktho sz nych to mą konacz podlug prawa prawego? Tho dzyeczą gest blyszche dokazacz szwyadeczstwem swa lathą

     [Dziecię... mowi, iż ma lata..., a opiekadlnik mowi, iż to dziecię lat nie ma, kto z nich to ma konać podług prawa prawego? To dziecię jest bliższe dokazać świadecstwem swa lata]

• Polish: konać
• Silesian: kōnać

• Boryś, Wiesław (2005), “konać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “konać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “konać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965), “konać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• S. Urbańczyk, editor (1962), “konać, konać się”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 3, Wrocław, Warsaw, Kraków: Polish Academy of Sciences, page 324
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “konać, konać się”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Inherited from Old Polish konać.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔnat͡ɕ
• Syllabification: ko‧nać

konać impf (perfective skonać)

1. (intransitive, literary) to pass, to perish (to die)

   Synonyms: see Thesaurus:umierać

2. (intransitive, literary) to perish (to stop existing)

   Synonym: umierać

3. (intransitive, colloquial) to die (to feel strongly, e.g. of laughter) [with z (+ genitive) ‘of what’]

   Synonyms: umierać, zdychać

4. (transitive, Middle Polish, Podhale) to do; to act; to carry out, to execute

   Synonyms: czynić, działać, wykonywać

   Widzielimy sytko co on kciáł, co konáł. (Podhale)

   We saw everything that he wanted to do.

   1. (transitive, Middle Polish) synonym of realizować
5. (intransitive, Middle Polish) to torment; to test

   Near-synonyms: dręczyć, doświadczać

6. (transitive, obsolete) to end, to finish (to bring to an end; to complete)

   Synonyms: kończyć, zakańczać

   • 1844–1855, Jędrzej Moraczewski, Dzieje Rzeczypospolitej Polskiej‎^{[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9]}, volume VII, Poznań: N. Kamieński i S-ka., page 20:

     Uważali, że dzieło rozpoczęte czas właśnie konać.

     They thought that it was finally time to end the started work.

7. (reflexive with się, obsolete, rare) synonym of kończyć się (“to end, to finish”)

• konać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• konać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “konać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “konać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “konać”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “konać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “konać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 430
• Jan Karłowicz (1901), “konać”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 2: F do K, Kraków: Akademia Umiejętności, page 415
• konać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego