woźny

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /vɔʑniː/
• IPA^(key): (15^th CE) /vɔʑni/

From wóz +‎ -ny. First attested in 1437.

woźny

1. (relational, attested in Greater Poland) cart, wagon (of or relating to a four-wheeled vehicle typically drawn by a horse)
   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 228, page 87:

     Wosni cosz *lactica

     [Woźny kosz lectica]

   • 1868 [1461], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[1], volume XII (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 274:

     Recognoyit, quia satisfecit Procz pro auro, ... equis reddariis al. vosnymy

     [Recognoyit, quia satisfecit Procz pro auro, ... equis reddariis al. woźnymi]

   • 1977-1980 [c. 1470], urowska-Górowska Wanda, Kyas Vladimir, editors, Mamotrekty staropolskie‎^{[2], [3], [4]}, Lubin, page 78:

     Wosznych curialium

     [Wosznych curialium]

From wozić +‎ -ny. First attested in 1241–1243.

woźny m pers

1. (nominalized, attested in Greater Poland, Masovia, law) (originally) assistant judge, (later) court usher (lower court official serving lawsuits, conducting on-site inspections, etc.)
   • 1874 [1241-1243], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[5], volume III, page 31:

     Huius rei testes sunt:... *Suenptois voisini, Petrech woisini

     [Huius rei testes sunt:... *Svęptois wojźny, Pietrech wojźny]

   • 1874 [1272], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[6], volume I, page 95:

     Per camerarium, *vosnej,... hec fuerunt in foro Cracouie de precepto nostro publicata

     [Per camerarium, *woźnej,... hec fuerunt in foro Cracouie de precepto nostro publicata]

   • 1877-1999 [c. 1360], Franciszek Piekosiński, Antoni Gąsiorowski, Henryk Kowalewicz, Ryszard Walczak, Tomasz Jasiński, Izabela Skierska, editors, Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. Codex diplomaticus Maioris Poloniae [Diplomatic Code of Greater Poland], volume III, Greater Poland, page 89:

     Hoc debet mandare ministerialis al. wozni vel scolni, cui demandaretur

     [Hoc debet mandare ministerialis al. woźny vel scolni, cui demandaretur]

   • 1877-1999 [1390], Franciszek Piekosiński, Antoni Gąsiorowski, Henryk Kowalewicz, Ryszard Walczak, Tomasz Jasiński, Izabela Skierska, editors, Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. Codex diplomaticus Maioris Poloniae [Diplomatic Code of Greater Poland], volume III, Greater Poland, page 620:

     Veniens ministerialis, dictus wozny vlg., recognovit limitacionem factam per milites

     [Veniens ministerialis, dictus woźny vlg., recognovit limitacionem factam per milites]

   • 1959 [1390], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 241, Poznań:

     *Voewoda vstal rog na panø Melinskø o 40 marcas, na tho gest Gerwarth woysznego narzekl

     [Wojewoda wstał rok na panią Mielińską o 40 marcas, na to jest Gerwart wojźnego narzekł]

   • 1959 [1391], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 278, Poznań:

     Czso poziual wozni Borowske oth Arani, ti listi nossoni do Borowa

     [Cso pozywał woźny Borowskie od Arani, ty listy noszony do Borowa]

   • 1959 [1393], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 160, Poznań:

     Ty rani, czo And[r]ze[j] obliczil vosznym, tich ne ma ote mne

     [Ty rany, co Andrzej obliczył woźnym, tych nie ma ote mnie]

   • 1861 [1398], Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi‎^[7], volume III, Biblioteka Warszawska, page 34:

     Tekdi gdi stala ossada pane bytgostkey hy Paskowa, tedi poslali comornika hy vosnego do paney hy do Paska prossącz gych prze bok, aby gim othpuscili przissangą hy kgnew pirwey, nisli posli hy ius copczi począti snamonowacz za nimi. Tedi hy pany, y Passek s obu stronu othpuscili tim gistim ossadnikom oba s obu stronu hy kgnew, hy *prziszigą

     [Tegdy gdy stała osada panie Bydgostkiej hi Paszkowa, tedy posłali komornika hi woźnego do paniej hi do Paszka prosząc jich prze Bog, aby jim otpuścili przysięgę hi gniew pirwej, niżli (a. niźli) poszli hi już kopcy poczęty snamionować za nimi. Tedi hi pani, i Paszek z obu stronu otpuścili tym jistym osadnikom oba z obu stronu hi gniew, hi przyszięgę]

   • 1959 [1398], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 396, Poznań:

     Tedi vozni s opolim mal iest idz strugø i posz[e]dl zuf szø strugi

     [Tedy woźny s opolim miał jest ić strugą i posz[e]dł zuw się pośrod strugi]

   • 1959 [1399], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 367, Poznań:

     Tego na czø zaluyø, esz[eś] przyal... setmønaczcze kmoth silø moczø gwaltem, wszølesz mi newoth i tom s wosznim zastal

     [Tego na cię żałuję, [eż]eś przyjał... z sietmiąnaćcie kmiot siłą mocą gwałtem, wziąłeś mi niewod i tom s woźnym zastał]

   • 1967 [1401], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 116, Kościan:

     Iaco Janusz ne wszøl kamena crziszowa tego granicznego... medzi Jurkovem a medzy Oszekem, tu gdze voysznemu Materna vkaszal

     [Jako Janusz nie wziął kamienia krzyżowa tego granicznego... miedzy Jurkowem a miedzy Osiekiem, tu gdzie wojźnemu Materna ukazał]

   • 1959 [1402], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 540, Poznań:

     Iaco czso Bartek kmecz rani vosznim vkaszal, tych mu Dzirzek ne dal

     [Jako cso Bartek kmieć rany woźnym ukazał, tych mu Dzirżek nie dał]

   • 1981 [1402], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, t. V., B. Roty konińskie, s. 275-533, number 138, Konin:

     Iako Mycolay mne dal trzi rany krwawe, czo ge woyszny *oglodal

     [Jako Mikołaj mnie dał trzy rany krwawe, co je wojźny oglądał]

   • 1967 [1404], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 255, Kościan:

     Jaco Jacub y Wilczek ne bil przi tem, kedi opole... wsdalo *swo rzecz cztirzem wibranczem przed woznim

     [Jako Jakub i Wilczek nie był przy tem, kiedy Opole... wzdało swą rzecz cztyrzem wybrańcem przed woźnym]

   • 1974 [1410], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kaliskie‎^[8], volume IV, number 313, Kalisz:

     Jaco Sczepan szedl gwaltem na *Jaroslaowø dzedzinø samosodm y s wosznim y pomerzal go

     [Jako Szczepan szedł gwałten na Jarosławę dziedzinę samosiodm i z woźnym i pomierzał go]

   • 1920 [1411], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 1651, Płońsk:

     Yacom ya ne winowath byl wosnemu cztyrnaczcze grossy za prauithlne

     [Jakom ja nie winowat był woźnemu cztyrnaćcie groszy za prawidlne]

   • 1959 [1418], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 947, Poznań:

     Ysze Marczin soltis ne pchnal Yacuba wosznego w ogen any go bil, alem bil przy tem, ysze od welkey nemoczy wpadl szam w ogen

     [Iże Marcin sołtys nie pchnął Jakuba woźnego w ogień ani go bił, alem był przy tem, iże od wielkiej niemocy wpadł sam w ogień]

   • 1962 [c. 1420], Stanisław Urbańczyk, editor, Wokabularz trydencki‎^[9], number 242:

     Preco wosni uel podw[ojs]ki

     [Preco woźny vel podwojski]

   • 1959 [1426], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1218, Poznań:

     Yaco Parzys vosznego przywodl do mlyna... zastawacz czloweka we mlyne

     [Jako Parzys woźnego przywiodł do myłna... zastawiać człowieka we młynie]

   • 1959 [1435], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1577, Poznań:

     Dominus subiudex dixit ministeriali: Wozny, aza on mowy, bichą ya sdzegl?

     [Dominus subiudex dixit ministeriali: Woźny, aza on mowy, bychą ja szedł?]

   • 1950 [1445], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 756, Warsaw:

     Kandy mya dzelcze roszdzelili, tądym ya granicze sypal, wząw woznego y potcomorzego sz ządu sz wrzadem

     [Kędy mię dzielce rozdzielili, tędym ja granice sypał, wziąw woźnego podkomorzego s sądu s urzędem]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 14:

     Slvzebnyczy alybo wozny zabythego na drodze oblvpycz nye mayą, alye thylko w groszv za swe prawo, gesz zową *kcrwawyone, doszycz ymyecz mayą oth tego, ktho ye do zabythego przyzowye

     [Służebnicy alibo woźni zabitego na drodze obłupić nie mają, ale tylko w groszu za swe prawo, jeż zową krwawione, dosyć imieć mają ot tego, kto je do zabitego przyzowie]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 26:

     O pozwyech a o wrzandze woznych

     [O pozwiech a o urzedzie woźnych]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 26:

     Vstawyami przes slvzebnyky alybo przes woznee nasze... thym obyczayem czynycz pozew

     [Ustawiamy przez slużebniki albo przez woźne nasze... tym obyczajem czynić pozew]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 56:

     Voszne voyevody wstawyayą a sza nye tesz vyna oth raan alybo glowną szobye byerzą

     [Woźne wojewody ustawiają a za nie też winę ot ran alibo głowną sobie bierzą]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 63:

     O pothkomorzem y o wosznem

     [O podkomorzem i o woźnem]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 63:

     Vstawyamy, aby woszny... ho wyną, yasz rzeczona szethmdzeszanth, volv w szakladze począdzacz ma

     [Ustawiamy, aby woźny... ho winę, jaż rzeczona siedmdziesiąt, wołu w zakładzie pociądzać ma]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 64:

     Sządza alybo pothsządek y vrządnyk, gen rzeczony voszny

     [Sędzia alibo podsędek i urzędnik, jen rzeczony woźny]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 102:

     Tegdi powod... slowo ot slowa na summa pyenyandzi... po woznem przissyangacz ma

     [Tegdy powod... słowo ot słowa na summę pieniędzy... po woźnem przysięgać ma]

   • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[10], [11], [12]}, volume XVI, page 345:

     Vosny ministerialis

     [Woźny ministerialis]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 83r:

     Ministerialis vozny

     [Ministerialis woźny]

   • 1977-1980 [1471], Wanda Żurowska-Górecka, Vladimír Kyas, editors, Mamotrekty staropolskie [Old Polish-Latin Dictionaries and wordlists], page 55:

     Vozny precone

     [Woźny precones]

• Polish: woźny

• S. Urbańczyk, editor (1991), “woźny”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 10, Kraków: Polish Academy of Sciences, page 303
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “1. woźny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “2. woźny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “woźny”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish woźny. By surface analysis, wozić +‎ -ny.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔʑnɘ
• Syllabification: woź‧ny
• Homophone: Woźny

woźny m pers (female equivalent woźna)

1. (nominalized) janitor, caretaker (someone who looks after the maintenance and cleaning of a public building)

   Synonyms: bedel, pedel

2. (nominalized, law) court assistant (lower-level court official responsible for serving documents and performing minor organizational tasks in court)
3. (nominalized, historical, law) court official (in former Poland, a lower-level court official responsible for announcing court decrees, serving lawsuits, and performing other auxiliary duties)

• woźny in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• woźny in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “woźny”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Paweł Kupiszewski (18.06.2024), “WOŹNY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “woźny”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “woźny”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “woźny”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 702