amharc
Irish
Alternative forms
Etymology
From Old Irish amarc m (“sight”).[1] The verb is denominal from the noun.[2]
Pronunciation
- (Munster) IPA(key): /ˈɑvˠəɾˠk/[3]
- (Connacht) IPA(key): /ˈafˠəɾˠk/[4][5], (Cois Fharraige) [ˈaːfˠəɾˠk][6] ~ [ˈaːfˠɾˠək][7]; /ˈɑu.əɾˠk/[8][9]
- (Ulster) IPA(key): /ˈãuwəɾˠk/[10][11][12], /ˈəuɾˠk/[13], /ˈuːwəɾˠk/[11]
Noun
amharc m (genitive singular amhairc, nominative plural amhairc)
- verbal noun of amharc
- sight, vision
- look
- Is fearr amharc amháin romhat ná dhá amharc i do dhiaidh.
- Foresight is better than hindsight. (proverb)
- (literally, “One look before you is better than two looks behind you.”)
- sight (a great deal, a lot)
Declension
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Quotations
- 1899, Franz Nikolaus Finck, Die araner mundart [The Aran Dialect], volume II (overall work in German), Marburg: Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, page 1:
- tā afr̥k ə ŋar ʒō.
- [Tá amharc i ngearr dhó.]
- He is short-sighted.
Derived terms
- amharc an lae m (“dawn”)
- amharc déshúileach m (“binocular vision”)
- amharc dúbailte m (“double vision”)
- amharc mara m (“seascape”)
- amharc na súl m (“eyesight”)
- amharc tíre m (“landscape”)
- amharcach (“sightly, pleasing to behold”)
- amharclann f (“theatre”)
- ar amharc (“in sight”)
- as amharc (“out of sight”)
- cianamharc m (“distant view”)
- claonamharc m (“sidelong look; squint”)
- gar-amharc m (“close-up view”)
- in amharc súl (“in appearance”)
- téigh as amharc (“disappear”, verb)
Verb
amharc (present analytic amharcann, future analytic amharcfaidh, verbal noun amharc, past participle amharctha)
- (ambitransitive) look, see
- Bhí sé ag amharc amach as an bhfuinneog nuair a bhí mise ag dul thart.
- He was looking out the window when I went past.
Conjugation
conjugation of amharc (first conjugation – B)
| verbal noun | amharc | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| past participle | amharctha | |||||||
| tense | singular | plural | relative | autonomous | ||||
| first | second | third | first | second | third | |||
| indicative | ||||||||
| present | amharcaim | amharcann tú; amharcair† |
amharcann sé, sí | amharcaimid | amharcann sibh | amharcann siad; amharcaid† |
a amharcann; a amharcas / a n-amharcann* |
amharctar |
| past | d'amharc mé; d'amharcas / amharc mé‡; amharcas‡ |
d'amharc tú; d'amharcais / amharc tú‡; amharcais‡ |
d'amharc sé, sí / amharc sé, sí‡ |
d'amharcamar; d'amharc muid / amharcamar‡; amharc muid‡ |
d'amharc sibh; d'amharcabhair / amharc sibh‡; amharcabhair‡ |
d'amharc siad; d'amharcadar / amharc siad; amharcadar‡ |
a d'amharc / ar amharc* |
amharcadh; hamharcadh† |
| past habitual | d'amharcainn / amharcainn‡; n-amharcainn‡‡ |
d'amharctá / amharctá‡; n-amharctᇇ |
d'amharcadh sé, sí / amharcadh sé, sí‡; n-amharcadh sé, s퇇 |
d'amharcaimis; d'amharcadh muid / amharcaimis‡; amharcadh muid‡; n-amharcaimis‡‡; n-amharcadh muid‡‡ |
d'amharcadh sibh / amharcadh sibh‡; n-amharcadh sibh‡‡ |
d'amharcaidís; d'amharcadh siad / amharcaidís‡; amharcadh siad‡; n-amharcaidís‡‡; n-amharcadh siad‡‡ |
a d'amharcadh / a n-amharcadh* |
d'amharctaí / amharctaí‡; n-amharcta퇇 |
| future | amharcfaidh mé; amharcfad |
amharcfaidh tú; amharcfair† |
amharcfaidh sé, sí | amharcfaimid; amharcfaidh muid |
amharcfaidh sibh | amharcfaidh siad; amharcfaid† |
a amharcfaidh; a amharcfas / a n-amharcfaidh* |
amharcfar |
| conditional | d'amharcfainn / amharcfainn‡; n-amharcfainn‡‡ | d'amharcfá / amharcfá‡; n-amharcfᇇ | d'amharcfadh sé, sí / amharcfadh sé, sí‡; n-amharcfadh sé, s퇇 | d'amharcfaimis; d'amharcfadh muid / amharcfaimis‡; amharcfadh muid‡; n-amharcfaimis‡‡; n-amharcfadh muid‡‡ | d'amharcfadh sibh / amharcfadh sibh‡; n-amharcfadh sibh‡‡ | d'amharcfaidís; d'amharcfadh siad / amharcfaidís‡; amharcfadh siad‡; n-amharcfaidís‡‡; n-amharcfadh siad‡‡ | a d'amharcfadh / a n-amharcfadh* |
d'amharcfaí / amharcfaí‡; n-amharcfa퇇 |
| subjunctive | ||||||||
| present | go n-amharca mé; go n-amharcad† |
go n-amharca tú; go n-amharcair† |
go n-amharca sé, sí | go n-amharcaimid; go n-amharca muid |
go n-amharca sibh | go n-amharca siad; go n-amharcaid† |
— | go n-amharctar |
| past | dá n-amharcainn | dá n-amharctá | dá n-amharcadh sé, sí | dá n-amharcaimis; dá n-amharcadh muid |
dá n-amharcadh sibh | dá n-amharcaidís; dá n-amharcadh siad |
— | dá n-amharctaí |
| imperative | ||||||||
| – | amharcaim | amharc | amharcadh sé, sí | amharcaimis | amharcaigí; amharcaidh† |
amharcaidís | — | amharctar |
*indirect relative
† archaic or dialect form
‡ dependent form
‡‡ dependent form used with particles that trigger eclipsis (except an)
Derived terms
- amharcaíl f (“(act of) peering; groping”)
Mutation
| radical | eclipsis | with h-prothesis | with t-prothesis |
|---|---|---|---|
| amharc | n-amharc | hamharc | t-amharc |
Note: Certain mutated forms of some words can never occur in standard Modern Irish.
All possible mutated forms are displayed for convenience.
References
References
- ^ Gregory Toner, Sharon Arbuthnot, Máire Ní Mhaonaigh, Marie-Luise Theuerkauf, Dagmar Wodtko, editors (2019), “1 amarc”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language
- ^ Gregory Toner, Sharon Arbuthnot, Máire Ní Mhaonaigh, Marie-Luise Theuerkauf, Dagmar Wodtko, editors (2019), “amarcaid”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language
- ^ Sjoestedt, M. L. (1931), Phonétique d’un parler irlandais de Kerry [Phonetics of an Irish Dialect of Kerry] (in French), Paris: Librairie Ernest Leroux, § 54, page 29
- ^ Finck, F. N. (1899), Die araner mundart [The Aran Dialect] (in German), Zweiter Band: Wörterbuch [Second volume: Dictionary], Marburg: Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, page 1
- ^ de Búrca, Seán (1958), The Irish of Tourmakeady, Co. Mayo: A Phonemic Study, Dublin Institute for Advanced Studies, →ISBN, section 264, page 49
- ^ de Bhaldraithe, Tomás (1977), Gaeilge Chois Fhairrge: An Deilbhíocht [The Irish of Cois Fharraige: Accidence] (in Irish), 2nd edition, Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath [Dublin Institute for Advanced Studies], section 97, page 42
- ^ de Bhaldraithe, Tomás (1975), The Irish of Cois Fhairrge, Co. Galway: A Phonetic Study, revised edition, Dublin Institute for Advanced Studies, § 164, page 32
- ^ Ó Máille, T. S. (1974), Liosta Focal as Ros Muc [Word List from Rosmuck] (in Irish), Baile Átha Cliath [Dublin]: Irish University Press, →ISBN, page 5
- ^ Stockman, Gerard (1974), The Irish of Achill, Co. Mayo (Studies in Irish Language and Literature, Department of Celtic, Q.U.B.; vol. 2), Institute of Irish Studies, The Queen’s University of Belfast, section 449, page 48
- ^ Quiggin, E. C. (1906), A Dialect of Donegal, Cambridge University Press, § 48, page 22
- ↑ 11.0 11.1 Hughes, A. J. (1986) The Gaelic of Tangaveane and Commeen, County Donegal (texts, phonology, aspects of grammar and a vocabulary) (doctoral thesis), Faculty of Arts, Queen’s University of Belfast, page 410
- ^ Ó Searcaigh, Séamus (1925), Foghraidheacht Ghaedhilge an Tuaiscirt [Pronunciation of Northern Irish][1] (in Irish), Béal Feirste [Belfast]: Brún agus Ó Nualláin [Browne and Nolan], section 105, page 48
- ^ Lucas, Leslie W. (1979), Grammar of Ros Goill Irish Co. Donegal (Studies in Irish Language and Literature, Department of Celtic, Q.U.B.; vol. 5), Institute of Irish Studies, The Queen’s University of Belfast, page 228
Further reading
- Ó Dónaill, Niall (1977), “amharc”, in Foclóir Gaeilge–Béarla, Dublin: An Gúm, →ISBN
- Dinneen, Patrick S. (1904), “aṁarc”, in Foclóir Gaeḋilge agus Béarla, 1st edition, Dublin: Irish Texts Society, page 25
Scottish Gaelic
Etymology
From Old Irish amarc m (“act of looking at; faculty of sight; object of sight, view, prospect”).
Pronunciation
- (Lewis, Arran) IPA(key): /ˈãvəɾk/[1]
- (Uist) IPA(key): /ˈãũ.əɾk/[2]
- (Mull) IPA(key): /ˈãũɾaxk/[1]
- (Wester Ross) IPA(key): /ˈɛ̃.uɾk/, /ˈãvaɾk/[3]
- (Colonsay, Islay, Jura) IPA(key): /ˈɛɾaxk/[1]
- (Gigha, Kintyre) IPA(key): /ˈɛ̃vəɾk/[1]
Noun
amharc m (genitive singular amhairc, plural amhairc)
- verbal noun of amhairc
- seeing, viewing
- sight, view
- vizzy or sight on a gun
- view, sight, observation
- beholding
- inspecting
- look, appearance
- fault
Synonyms
Derived terms
References
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Seumas Grannd (2000), The Gaelic of Islay: A Comparative Study[2], Aberdeen: University of Aberdeen, →ISBN, page 43
- ^ Mac Gill-Fhinnein, Gordon (1966), Gàidhlig Uidhist a Deas, Dublin: Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, page 7
- ^ Wentworth, Roy (2003), Gaelic Words and Phrases From Wester Ross / Faclan is Abairtean à Ros an Iar, Inverness: CLÀR, →ISBN
Further reading
- Edward Dwelly (1911), “amharc”, in Faclair Gàidhlig gu Beurla le Dealbhan [The Illustrated Gaelic–English Dictionary][3], 10th edition, Edinburgh: Birlinn Limited, →ISBN
- Gregory Toner, Sharon Arbuthnot, Máire Ní Mhaonaigh, Marie-Luise Theuerkauf, Dagmar Wodtko, editors (2019), “1 amarc”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language