nuża

• IPA^(key): /ˈnuː.za/
• Rhymes: -uːza
• Hyphenation: nu‧ża

nuża

1. first-person singular imperfect of uża

• nużda

Borrowed from Belarusian ну́жа / нужда́ (núža / nuždá, “poverty, misery”) or borrowed from Ukrainian ну́жа / нужда́ (núža / nuždá, “poverty, misery”), both derived from Proto-Slavic *nuďa. Doublet of nędza (“misery”).

• Rhymes: -uʐa
• Syllabification: nu‧ża

nuża f(obsolete)

1. (uncountable) weariness (exhaustion, fatigue, or tiredness)

   Synonyms: fatyga, nuda, nudność, utrudzenie, zmęczenie, zmordowanie, znużenie

   • 1690 [1677], Wacław Potocki, edited by Kukulski, Leszek (modernized spelling), Ogród nie plewiony. Część pierwsza [The Unweeded Garden. First Part], revised edition, quoted in SXVII (NUŻA "PotFrasz1Kuk II 131."), Warszawa (modernized spelling): Państwowy Instytut Wydawniczy (modernized spelling), published 1987, page 131:

     Gdy się miesiąc na niebie za dawnych ćmił czasów,
     Dźwiękiem miednic i głosem hucznych tołombasów
     Pomagali mu ludzie, żeby owym grzmotem
     Mógł się swoim w tej nuży pokrzepić obrotem.

     When the moon in the sky darkened in ancient times,
     With the sound of basins and the voice of thunderous trumpets
     People helped it, so that with that thunder
     He could refresh himself in his weariness by turning.

     (średniopolski — Middle Polish)

   • 1747, Wacław Potocki, Jovialitates, albo żarty i fraszki rozmaite [Joviality, or various jokes and epigrams]‎^[1], quoted in "NUŻA": Linde (Pot. Jow.), SJP1900 (Pot.), published 1747:

     [s. 208 w. 8]
     Wyſpi śię na Kamieniu Pieſzczoch pod czas nuże.
     [s. 216 w. 17–18]
     Fraſzka Łabędźie puchy, nuża rzecze z głodem
     Trawę mchem, cukrem rzepę wodę czyni miodem,

     [[s. 208 w. 8]
     Wyśpi się na kamieniu pieszczoch podczas nuży.
     [s. 216 w. 17–18]
     Fraszka łabędzie puchy, nuża rzecze z głodem
     Trawę mchem, cukrem rzepę, wodę czynią miodem,]

     [p. 208 l. 8]
     The cuddly one will sleep on a stone during weariness.
     [p. 216 l. 17–18]
     A trifle of swan fluff, weariness speaks with hunger
     They turn grass into moss, turnips into sugar, water into honey,

     (średniopolski — Middle Polish)

   • 1882, Kajetan Węgierski, “Bajki”, in Pisma wierszem i prozą (Biblioteka Klasyków Polskich; 6)‎^[2], Lwów: H[erman]. Altenberg, page 52:

     Tam nużą drogi strudzony,
     Chciał zasnąć uspokojony.

     There worn out from the weariness of the road,
     He wanted to fall asleep calmed down.

   • 1910, Seweryn Goszczyński, “Poezje liryczne”, in Dzieła zbiorowe (Biblioteka Klasyków Polskich; 4)‎^[3], Lwów: H[erman]. Altenberg, →OCLC, page 90:

     I miałem wytchnąć po wielu lat nuży,

     And I was about to take a break after many years of weariness,

   • 1948, Franciszek Dionizy Kniaźnin, Wybór poezji‎^[4], Wrocław: Zakład Narodowy im[ienia]. Ossolińskich, →OCLC, page 141:

     Tak i ja w samym mego wieku kwiecie,
     Gdy przykrość martwi, a szczęście nie służy,
     Prawie nie czułem, iżem żył na świecie,
     W tęskliwej nuży.

     So too at my prime,
     When sorrow troubles me and happiness fails,
     I scarcely felt that I lived in the world,
     In longing weariness.

2. (countable) wearing thing

   Synonyms: bieda, mozół, niedola, niewczas, trud

   • 1743, Charles Rollin, translated by Jabłonowski, Józef Aleksander, Dziejopis starożytny Egipcjanów, Kartainców, Assyryjczyków, Babilonców, Medów, Persów, Macedończyków[,] i Greków [The Ancient History of the Egyptians, Carthaginians, Assyrians, Babylonians, Medes and Persians, Macedonians[,] and Grecians], Lublin, Małopolska: Drukarnia Societātis Iēsū, published 1743, page 145:

     Umysł, y práwdziwy cel Monarchow iest ochraniáć, y utrzymywać polnych robotnikow, y wieśniákow, bo ći rzeczywiśćie dzienne upały, y nocne wytrzymuią nuże, wielką część włożonych ná Krolestwo ciężárow dźwigaią.

     [Umysł, i prawdziwy cel Monarchów jest ochraniać, i utrzymywać polnych robotników, i wieśniaków, bo ci rzeczywiście dzienne upały, i nocne wytrzymują nuże, wielką część włożonych na Królestwo ciężarów dźwigają.]

     The mind, and the true purpose of the Monarchs is to protect, and support the field workers, and peasants, because they truly endure the heat of the day, and the wearing nights, and bear a large part of the burdens placed on the Kingdom.

     (średniopolski — Middle Polish)

   • 1755, Józef Epifani Minasowicz, “Trojanki Tragedia: Akt Pierwszy, Scena I [The Tragedy of a Troy Woman: First Act, Scene I]”, in Zbiór rytmów polskich [The Collection of Polish Rhythms]‎^[5], volume 1, quoted in "NUŻA": Linde (Min. Ryt. 1, 54.), SJP1900 (Min.), Warszawa: Załuski, Józef Andrzej, published 1755, page 54:

     Já zaś gdy dla mych dziatek wiek ciągnę w tey nuży,
     Zyię bym ſię trapiła, bym konała dłuży.

     [Ja zaś, gdy dla mych dziatek wiek ciągnę w tej nuży,
     Żyję, bym się trapiła, bym konała dłużej.]

     As for me, when I endure in this wearing for my children,
     I live, so I can suffer, so I can die for longer.

     (średniopolski — Middle Polish)

   • 1778, Charles Louis de Secondat Montesquieu, translated by Szymanowski, Józef, Świątynia Wenery w Knidos [The Temple of Gnidus]‎^[6], quoted in "NUŻA": Linde (Szym. Ś. W.), SJP1900 (Szymon.), Warszawa: w Drukarni J. K. Mci y Rzeczypospolitey u P. Dufour, published 1778:

     [s. 8 l. 1–2]
     Tam na łożu wonnemi uſłanym rożami
     Spoczywa, miłośnemi zemdlony nużami.
     [s. 55 l. 21–22]
     Tak długą maiąc nużą wycięczone ſiły,
     Padliśmy; y ſpoczynek nie był dla nas miły.

     [[s. 8 l. 1–2]
     Tam na łożu wonnymi usłanym różami
     Spoczywa, miłosnymi zemdlony nużami.
     [s. 55 l. 21–22]
     Tak długą mając nużą wycieńczone siły,
     Padliśmy, i spoczynek nie był dla nas miły.]

     [original: D’un autre côté, on le voit couché
     languissamment sur un lit de roses.
     […]
     Nous tombâmes de lassitude,
     et ce repos même nous parut insupportable.]

     In another place we see him laid
     languishingly on a bed of roses.
     […]
     We sunk down with lassitude,
     And even this repose appeared insupportable.

     (średniopolski — Middle Polish)

   • 1822, Vergilius, translated by Gorczyczewski, Jan Onufry, Skotopaski [Idylls]‎^[7] (overall work in Polish and Latin), quoted in SJP1900 ("NUŻA" Grcz.), Wrocław: W. B. Korn, published 1822, page 55, lines 45–46:

     Wiersz twóy, boski Poeto, tak iest dla mnie miły,
     Jak sen w cieniu tym, których nuże osłabiły:

     [original: Tāle tuum carmen nōbīs, dīvīne Poēta,
     Quāle sopor fessīs in grāmine, quāle per aestum]

     Such is thy song to me, divine poet,
     As sleep to tired ones on the grass,

   • 1951 [1840–1841], Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III‎^[8], 2. edition, Wrocław: Zakład Narodowy im[ienia]. Ossolińskich, →OCLC, page 53:

     Po takiej deklamacji pobożnej też dzieci miewały inne oracje śmieszne: o poście, o śledziu, o kołaczach wielkanocnych, o nuży szkolnej[,] i inne tym podobne.

     After such pious declamation the children also had other funny orations: about fasting, about herring, about Easter cakes, about school wearing[,] and other such things.

This word was considered dated in the 19th century.^[1]

• nuża in Polish dictionaries at PWN
• “nuża”, in Słownik gramatyczny języka polskiego [Grammatical Dictionary of Polish], 2022
• Aleksandra Wieczorek (22 April 2021), “NUŻA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “nuża”, in Słownik języka polskiego, volume 2, part 1, page 341
• Aleksander Zdanowicz (1861), “nuża”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861, volume I, page 793
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1904), “nuża”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 3, Warsaw, page 428